نشانه	شرح
	شروع  فرآیند
	پایان فرآیند
	شروع  فرآیند که همراه با دادن یک پیغام است.
	مرحله ­ای در میانه فرآیند که در آن ارسال پیام صورت می‌گیرد.
	پایان فرآیند که همراه با دادن یک پیغام است.
	فعالیت
	به معنای یک زیرفرآیند است که بصورت جداگانه باز شده و تشریح شده است.
یا	دروازه XOR :–     اگر چند مسیر از این نشانه خارج شوند به این معناست که فقط و فقط یکی از این مسیرها انتخاب خواهد شد. –     دو مسیر خروجی از این دروازه را می‌توان در ادامه فرآیند با کمک همین نشانه به یک نقطه رساند (مثال ۱ ).
	دروازه “یا”:–     اگر چند مسیر از این نشانه خارج شوند به این معناست که یک یا چند مسیر ممکن است انجام می­شود. –     اگر چند مسیر به این دروازه وارد شوند، دروازه هنگامی فعال می‌شود که کلیه مسیرهای فعال وارده تحقق پیدا کنند.
	دروازه “و”:اگر از این نشانه، چند مسیر خارج شود به این معناست که کلیه این مسیرها بصورت موازی انجام می‌شوند. اگر چند مسیر به این دروازه وارد شوند، دروازه هنگامی فعال می‎شود که کلیه مسیرهای وارده، به انجام برسند (مثال ۲).
	مسیر مشروط: مسیری است که در شرایطی خاص انتخاب می‌شود.
	مسیر پیش‌فرض
	فرآیند خارجی: منظور فرآیندی است که در این فرآیند ترسیم نشده است و می ­تواند آغازگرهای دیگری نیز داشته باشد.

 

در ادامه، مثال­ های فرضی برای نشان دادن کاربردهای مذکور نشان داده شده است.

• مثال ۱:

 

• مثال ۲:

در این مثال پس از اینکه پزشک خانواده برای پزشک مورد نظر خود درخواست جانشینی می­ دهد، سیستم دو مسیر بعدی را طی می ­نماید. یعنی هم یک کد رهگیری به پزشک خانواده می­ دهد و هم درخواست پزشک خانواده را به پزشک جانشین اعلام می­ نماید.

نمودار گردش سیستمی

مقدمه:

ابزارهای تحلیلی خانواده IDEF، از جمله ابزارهایی هستند که در زمان قبل از ایجاد زبان متحد مدلسازی[۱] پا به عرصه وجود گذاشتند. این ابزار توسط یکی از آزمایشگاه­های نیروی هوایی ایالات متحده ایجاد ش   د که قطعاً برای اهداف سیستم­های اطلاعاتی مورد استفاده قرار گرفته است. این خانواده از ابزارها گرچه با نسخه­های IDEF0 و IDEF1 آغاز شدند ما به سرعت به خانواده IDEF (که با اصطلاح IDEFX شناخته می­شوند) تبدیل شدند تا نشان دهند که ابزارهای زیادی در طیف وسیعی از حوزه تحلیل سیستم­ها (چه سیستم­های اطلاعاتی، سازمانی، مفهومی و حتی کسب­وکاری) نیازمند تدوین هستند.

ابتدا به تشریح IDEF0 پرداخته می­شود.

IDEF0 ابزاری برای کل نگری برای تحلیل کارکرد سیستم­ها

اجازه دهید که ابتدا با چند مثال به شما بگویم که چرا نیاز به چنین ابزاری احساس گردید؟. هنگامی که قصد انجام کاری را دارید، می­توانید خیلی ساده آن را شامل ۳ جزء ببینید: ورودی­ها، خروجی­ها و خود آن کار. به سادگی شکل زیر، می­توان این مفاهیم را در یک جریان مستقیم خطی دید:

نمودار ۱: فعالیت به صورت خطی

در چنین دیدگاهی که نظیر آن در ریاضیات با مفهوم تابع (که در آن تعدادی ورودی تبدیل به تعدادی خروجی می­شوند[۲]) دیده می­شود، تعدادی ورودی، با انجام برخی اقدامات به خروجی تبدیل می­شوند. گرچه این نگاه ساده می­تواند مفید باشد اما بسیاری از واقعیت­ها را نمایش نمی­دهد. در جهان هستی بسیاری از اقدامات ما:

• به سادگی حالت خطی شکل اول نیستند.
• نیازمند برخی امکانات دیگر هستند.

در زیر نمونه ای از یک فرآیند که بوسیله این ابزار ترسیم شده است،آمده است.در این ابزار هر فرآیند با چهار کمان سر و کار دارد:

۱٫ورودی ها:

هر چیز فیزیکی یا داده ای که سبب شروع فرآیند گردد.گاهی فرآیندهایی را می بینیم که ورودی ندارند(!!) و تنها یک فعالیت دوره ای محسوب می شوند مانند انبارگردانی

۲٫خروجی ها:

هر نوع چیز فیزیکی یا داده ای که حاصل پردازش این فرآیند بوده است و قبل از آن وجود نداشته است.

۳٫کنترل ها:

هر آنچه که سبب بررسی صحت و اعتبارسنجی در فرآیند گردد مانند وجود شناسنامه در هنگام ثبت نام

 

۴٫مکانیزم ها:

هر انچه که ورودی،خروجی و کنترل نباشد اما برای اجرای فرآیند کاملاً ضروری یا تسهیل گر باشند.مانند قوطی باز کن برای گشودن در کنسرو

۴٫۱ مکانیزمهای فراخوان:

سبب فراخوانی یک فرآیند خارجی می گردد که ادامه فرآیند محتاج به انجام و دریافت نتایج از آن است.

 

تذکر:

نماد گوشه سمت چپ پایین نمایانگر کد و سطح اجرا است.

 

 

محققان آزمایشگاه نیروی هوایی ایالات متحده، تصمیم گرفتند که مثالی نظیر مثال زیر را بررسی کنند (البته این یک مثال ساختگی است):

مثال: فرض کنید که لامپ اتاق شما سوخته است و می­خواهید آن را تعویض نمایید (برای آنکه خلاقیت ذهنی ما، مشکلات جدی ایجاد نکند، قد شما ۱٫۶ متر، ارتفاع اتاق، ۲٫۵ متر و تنها یک لامپ به صورت سفت و  در سقف پیچ شده و نور اتاق را تامین می­نماید).  برای این تعویض چه می­کنید؟

پاسخ:

گرچه که بسته به تجربه شما، روش­های مختلفی می­تواند پیشنهاد شود اما ابتدا چند مفهوم را با هم بررسی می­کنیم و سپس روش­های مختلف (دو روش متداول) را به کمک ابزار IDEF0 تحلیل خواهیم نمود.

• مفهوم ۱: ورودی­ها

شما نیاز به یک لامپ جدید دارید.

• مفهوم شماره ۲: خروجی مورد نظر شما و خروجی های محتمل دیگر

نورانی شدن اتاق به کمک لامپ تعویض شده (خروجی مورد نظر)

لامپ تعویض شده (خروجی دیگر)

• مفهوم شماره ۳: ابزارهای کمکی

شما به یک نردبان نیاز دارید تا دست شما به تعویض لامپ برسد.

• مفهوم شماره ۴: ابزاری برای کنترل

کلید برق اتاق می­تواند به عنوان ابزاری جهت جلوگیری از برق گرفتگی و نیز تعیین صحت خروجی استفاده شود.

• مفهوم شماره ۵: محتوای کار

تعویض لامپ سوخته با لامپ جدید

به طور کلی IDEF0 پیشنهاد می­نماید که از نمودار سطح صفر زیر بهره ببرید:

 

نمودار ۲: ترسیم فعالیت در IDEF0

زبان مدلسازی IDEF0، به ابزارهای کمکی، مکانیزم و به ابزارهای کنترلی، کنترل می­گوید (حال این ابزارها می توانند فیزیکی بوده یا یک مستند، یک بند از قانون و … باشد). پس از این­که مفاهیم این ابزارها را با هم مرور نمودیم، اجازه دهید دو راه­حل را برای تعویض لامپ در نظر بگیریم:

راه­حل اول: فرض کنید که شما از سالم بودن لامپ اطمینان دارید. پس منطقی است که دو گام زیر را انجام دهید:

گام اول: نصب لامپ جدید به جای لامپ قدیمی

گام دوم: استفاده از کلید برق برای اطمینان از کار کردن سیستم برق (و نه فقط لامپ)

در این حالت، نمودار IDEF0 مرتبط با آن، به شکل زیر خواهد بود:

نمودار ۳: ترسیم جزئیات راه حل اول

 

همانطور که مشخص است، عناصر مکانیزم و کنترل که در نمودار اول روی یک باکس قرار داشتند، در واقعیت متعلق به دو گام مختلف بودند و به علت نیاز به تجمیع، در نمودار اول در یک تصویر به نمایش درآمده بود (بازگردید به مفهوم سطح خلاصه­سازی[۳]). همچنین در نمودار اول، دو خروجی دیده می­شود که در نمودار ۲، علاوه بر آن دو خروجی، یک خروجی واسط دیگر نیز دیده می­شود (لامپ نصب شده که گام اول را به گام دوم مرتبط می­سازد).

راه­ حل دوم: فرض کنید پیش از آنکه بخواهید به بالای نردبان بروید، قصد دارید تا سلامت لامپ جدید را با یک آباژور که در اتاق موجود است و لامپ ندارد بسنجید و اگر مطمئن شدید، نسبت به تعویض آن اقدام کنید. در این شرایط، شما دو گام را پیش رو خواهید داشت:

نمودار ۴: ترسیم جزئیات راه حل دوم

همانطور که مشخص است، در این راه­حل، یک کنترل اضافه شده است و به خروجی­ها نیز یک خروجی افزوده شده است. همچنین نوع خروجی واسط نیز تغییر نموده است.

شما به عنوان تحلیلگر سیستم، فکر می­کنید که هر کدام از این راه­ها برای چه شرایطی مناسب است؟ کدامیک زمان و هزینه کمتری خواهد داشت؟ کدامیک منجر به افسوس کمتری (!) خواهد شد؟ و ….

قطعاً برای پاسخ به این سوالات، که منجر به انتخاب راه­حل از بین کاندیدهای موجود خواهد شد، نیازمند معیارهای جدی هستید که در بخش انتخاب راه­حل­ها بدان خواهم پرداخت.

[۱] Unified Modeling Language (UML)

[۲] (y1,y2,…)=f(x1,x2,…)

[۳] Abstraction